Internet als religie

• posted January 11, 2007

Het klinkt allicht vreemd, maar er lopen op deze planeet mensen rond die beweren dat Internet in de hedendaagse maatschappij een heuse religie is geworden. Dat wil niet zeggen dat er sektes zijn waarbij de leden hun dagen vullen met het aanbidden van een met kaarsen omringde iMac, maar wel dat het Internet er zou in slagen om een spirituele leemte op te vullen die is ontstaan na de verlichting in de 17e eeuw. Dat werd tenminste verteld in de reportage die ik gisterenavond op BBC zag en die je kan herbekijken op de BBC Website.

Het achterliggende idee is (als ik het tenminste goed heb begrepen) dat Internet je met online games en communities in staat stelt om een leven te leiden dat losstaat van de materiële wereld. Hierdoor koppel je je bewustzijn los van je lichaam en ben je verplicht om na te denken over jouw ‘zelf’. Met de verlichting is er in de 17e eeuw een nieuwe wereldbeeld ontstaan omdat het oude beeld niet meer volstond om aan de nieuwe behoeftes van de mens te voldoen. Op dezelfde manier zou de cyberwereld met zijn mogelijkheid tot puur mentale interactie een nieuw wereldbeeld hebben geschapen.

Voor de wetenschappelijke revolutie was er de splitsing tussen het lichaam in de ‘echte’ wereld en de ziel die in een heel andere wereld bestond. Net zoals toen is er nu dus een splitsing tussen de materiële realiteit en onze mentale zelf in de cyberwereld. Het idee dat Internet zou uitgroeien tot een soort religie bestaat al een hele tijd. De hoger vermeldde ideeën komen uit een boek dat in 1999 verscheen: ‘The Pearly Gates of Cyberspace: A History of Space from Dante to the Internet’.

De schrijfster van het boek bekijkt de cyberwereld als ‘Disneyfying the supernatural’ en ‘Second Life’ is daar natuurlijk momenteel het summum van. Second Life is al een hele tijd meer dan hot. In een periode van minder dan een jaa is het aantal spelers gegroeid van 100.000 tot meer dan 2.500.000 en het ziet er niet naar uit dat dat aantal snel zal dalen. Er zijn mensen miljonair mee geworden (in het echte leven welteverstaan), er zijn bekende groepen die er live optreden en tv-programma’s die worden uitgezonden vanuit Second Life. Het is een echte wereld geworden, met een economie, cultuur en menselijke interacties.

Ik heb Second Life nog niet gespeeld en ik voel me ook niet bepaald geroepen om daar binnen afzienbare tijd verandering in te brengen (ik hang liever de nietsnut uit in de echte wereld), maar al bij al lijkt het hele idee van Internet als nieuwe relgie me nogal overroepen. Er zijn inderdaad bepaalde vergelijkingen te maken met de verlichting, maar je moet geen genie zijn om in te zien dat zaken zoals Second Life uiteindelijk voor het gros van de spelers puur escapisme is.

Niet dat daar iets verkeerd mee is, maar wanneer de grens tussen de echte en virtuele wereld vervaagt dan lijkt me dat een gevaarlijke situatie. Als iedereen die niet helemaal tevreden is met zijn echte leven zich gaat verschuilen in de cyberwereld in plaats van een positieve bijdrage te leveren aan de maatschappij waarin hij of zij leeft, dan zijn we met z’n allen sterk bezig.
Dat is ook net het punt waar Second Life bedenker Paul Mason de bal volgens mij misslaat. In een interview met BBC beweert hij dat Second Life een virtuele wereld is die intellectueel stimulerend is (wat ik nog net wil geloven) en dat het daarom misschien voor veel hardcore Second Life spelers wel net gezond is om virtueel te leven. Om die reden wil Mason ook het woord ‘verslaving’ niet in de mond nemen.

Intellectuele activiteiten kunnen best mogelijk zijn, maar de ervaring leert mij dat een groot deel van online gemeenschappen, onder welke vorm dan ook, vooral bevolkt wordt door pubers die hun indrukwekkende scheldwoordenvocabularium willen uitproberen zonder het risico te lopen met een ambulance te worden afgevoerd, of door allerhande contactgestoorde mensen wiens bizarre levenswijze niet pas in het echte leven. Zoals gezegd heb ik het nog nooit gespeeld, maar ik kan me moeilijk inbeelden dat Second Life een uitzondering op de regel is.

Volgens Mason zullen virtuele steden op termijn belangrijker worden dan echte steden omdat alle creatieve en intellectuele processen zich daar zullen afspelen. Echte steden zullen volgens hem zelfs een soort museumfunctie krijgen. Ze zullen nog fascinerend zijn om te bezoeken, maar het werk dat er nu gebeurt zal in de toekomst online gebeuren. Ik denk en hoop in ieder geval dat we nooit in zo’n matrix-achtige horrorsituatie terechtkomen…